Celbioloog wil kweekfoetus als orgaandonor

      Geen reacties op Celbioloog wil kweekfoetus als orgaandonor

Jacob Hanna is een grootheid in het kweken van embryo-achtige structuren. De Palestijns-Arabische wetenschapper maakte onder meer een uit menselijke stamcellen gekweekte structuur die overeenkomt met een embryo van 14 dagen. Maar in muizen is hij al verder, vertelt hij in een interview met de krant El País.

Jacob Hanna | Foto Wikimedia

In gaf hij na een congres in Madrid een interview met de Spaanse krant, dat ook in het Engels beschikbaar is. Hanna vertelt daarin dat zijn team er in is geslaagd van stamcellen muizenembryo’s te kweken die zich tot 13 dagen ontwikkelden, terwijl de draagtijd van deze proefdieren 20 dagen is. Vertaald naar de mens zou dat een foetus van 70 dagen zijn, een leeftijd waarop alle organen inmiddels zijn aangelegd.

Creepy

Hanna kweekt deze structuren uit stamcellen die zijn gemaakt door gewone huidcellen te ‘her-programmeren’ tot zogeheten geïnduceerde pluripotente stamcellen. Zijn droom is om huidcellen te gebruiken van een patiënt, die bijvoorbeeld nieuwe bloedvormende stamcellen nodig heeft, om daarmee een foetus-achtige structuur te maken. Uit deze foetus kan hij dan de net aangelegde lever halen, die vol zit met bloedvormende stamcellen. Zo kan de patiënt een levensreddende stamceltransplantatie krijgen, gemaakt van zijn eigen cellen.

Verder lezen →

Ondergronds meer op Mars blijkt ‘spekkoek’

      Geen reacties op Ondergronds meer op Mars blijkt ‘spekkoek’
Onder deze ijskap op de zuidpool van Mars zou een ondergronds meer met vloeibaar water liggen. | Foto ESA

In de zomer van 2018 meldden onderzoekers dat ze met de radar van de Mars Express satelliet, die in een baan om deze planeet draait, een groot ondergronds meer hadden gevonden met vloeibaar water. In de zoektocht naar (sporen van) leven op de Rode planeet zorgt de vondst van water altijd voor opwinding. Ik schreef eerder al over zulke vondsten voor het Nederlands Dagblad, begin 2018 en in 2020 (€).

Nu blijkt dat de radarbeelden ook op een andere manier zijn te verklaren: afwisselende laagjes stof in ijs levert een vergelijkbaar helder beeld op. Er is dus geen meer, maar een verzameling laagjes, een beetje als in een spekkoek. Dit is ook eenvoudiger te verklaren dan een ondergronds meer met vloeibaar water, waarvoor speciale condities nodig zijn, zoals een hoge concentratie perchloorzouten. Het nieuwe onderzoek is op 7 juni gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Credit NASA

Voor wie, net als ik, genoten heeft van de aflevering ‘The Waters of Mars’ in de BBC serie dr Who (seizoen 4) is het een kleine domper. Maar het is goed te benadrukken dat onderzoek van het Mars-oppervlak wel degelijk bewijs heeft laten zien dat er ooit stromend water op de Rode Planeet aanwezig was, zoals deze kiezelbedding (rechts).

Leven creëren uit levenloze biomoleculen met AI en lab-evolutie

      Geen reacties op Leven creëren uit levenloze biomoleculen met AI en lab-evolutie

Even wat achtergrondinformatie bij de grote onderzoekssubsidie ‘EVOLF’ (€40 miljoen over tien jaar) die is toegekend voor het creëren van leven uit levenloze biomoleculen met behulp van AI en lab-evolutie.

Allereerst felicitaties voor Cees Dekker, die het mooie nieuws vandaag mocht bekendmaken. In de nieuwsberichten rond zo’n aankondiging lijkt het soms alsof er iets heel nieuws gaat gebeuren. Het is natuurlijk een nieuwe programma met een nieuwe insteek, maar het bouwt ook voort op een fundament van eerdere programma’s. Zo loopt sinds 2017 het programma BaSyc (Building a Synthetic Cell) waar veel van de EVOLF partners ook in zitten. En eveneens in 2017 is het Origins Center Netherlands opgericht, met dit symposium in Groningen. Zie ook deze serie verhalen die ik er over schreef voor de Faculty of Science and Engineering van de RUG.

Verder lezen →

Nog meer nieuws over xenotransplantatie

      Geen reacties op Nog meer nieuws over xenotransplantatie

Na mijn eerdere bericht over een Richard Slayman die een varkensnier kreeg las ik in Wired dat op 12 april Lisa Pisano, een 54-jarige vrouw met hartfalen en nierproblemen, een kunsthart kreeg gevolgd door een varkensnier en -thymus. (bericht gaat verder onder de foto)

Foto Joe Carrotta, New York University Langone Health
Verder lezen →

Eerste geslaagde varkensnier-transplantatie bij patiënt

      Geen reacties op Eerste geslaagde varkensnier-transplantatie bij patiënt

Een Amerikaanse nierpatiënt, Richard Slayman, heeft op 16 maart een genetisch aangepaste varkensnier gekregen. Hoewel er in de eerste week een acute afstotingsreactie optrad, sloeg een behandeling van de afstoting aan en is hij begin april uit het ziekenhuis ontslagen. Slayman blijft wel onder scherpe controle van de artsen.

De nier is afkomstig van een genetisch aangepast varken. Bij het dier zijn in het DNA aanwezige virussen zoveel mogelijk verwijderd, en er zijn aanpassingen gemaakt die de afstoting moeten verminderen. Dit gebeurde door het Amerikaanse biotech bedrijf eGenesis. De genetische aanpassingen zijn bij één dier gemaakt, dat vervolgens is gekloond om meer ‘kopieën’ te maken.

Ethische vragen

Richard Slayman en partner Faren, samen met een deel van het medisch team. Foto Michelle Rose / Massachusetts General Hospital

In november 2023 schreef ik voor het Nederlands Dagblad een artikel over dit soort xenotransplantaties. Daarin komen ook de ethische vragen die dit soort medische behandelingen oproepen aan bod.

De Amerikaanse patiënt kreeg de nier omdat hij allerlei complicaties ondervond van nierdialyse (het ‘spoelen’ van het bloed). Daardoor liep hij een grote kans te overlijden. Zijn behandeling met een varkensnier maakt dus geen deel uit van een klinisch onderzoek dat kan uitmaken of xenotransplantaties kunnen werken. De artsen van het Massachusetts General Hospital, die de transplantatie uitvoerden, en eGenesis zijn wel in gesprek met de Amerikaanse medicijnregulator FDA over zo’n klinisch onderzoek.

Eerder overleden twee patiënten die een varkenshart hadden gekregen (van een ander bedrijf, Revivicor) binnen enkele weken, net als een andere nierpatiënt.

Bronnen: STAT news en NPR

Recensie Frans de Waal: Goed doen zit in de natuur

      Geen reacties op Recensie Frans de Waal: Goed doen zit in de natuur

Vorige week overleed primatoloog Frans de Waal. Hij is bekend geworden door zijn onderzoek naar het sociale gedrag van mensapen, waarbij hij het leggen van verbanden met de mens niet schuwde. Ik heb diverse boeken van hem gerecenseerd voor het Nederlands Dagblad. Naast mijn recensie van het boek ‘Zijn wij slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?‘ (2016) hier ook de volledige tekst over ‘De bonobo en de tien geboden’ (2013).

Dat evolutie alleen zelfzuchtig gedrag kan voortbrengen is niet juist. In een verfrissend genuanceerd boek laat apenonderzoeker Frans de Waal zien dat goed doen zeer natuurlijk is.

De drijvende kracht van evolutie is de overleving van de best aangepaste individuen. Daarom bestaat het beeld dat evolutie alleen zelfzuchtig gedrag kan voortbrengen, gericht op het verspreiden van de eigen genen. Als dieren (of mensen) iets doen voor een ander, is dat verkapt eigenbelang of een ‘vergissing’. De christelijke geneticus Francis Collins zet daar tegenover dat de mens een moreel wezen is en dat die ingebakken ‘morele wet’ een bewijs is voor een goede schepper.

Apenonderzoeker Frans de Waal kijkt al ruim veertig jaar naar chimpansees en bonobo’s (de kleinste mensapensoort). Hij heeft bijzondere staaltjes van altruïsme (onbaatzuchtigheid) gezien. En hij heeft de apen allerlei testen laten uitvoeren die aantonen hoe dicht hun morele opvattingen bij die van ons staan. Daarmee stelt hij prangende vragen aan zowel gelovigen als aan fanatieke atheïsten.

Verder lezen →

Recensie Frans de Waal: Dieren zijn slimmer dan wij denken

      Geen reacties op Recensie Frans de Waal: Dieren zijn slimmer dan wij denken

Vorige week overleed primatoloog Frans de Waal. Hij is bekend geworden door zijn onderzoek naar het sociale gedrag van mensapen, waarbij hij het leggen van verbanden met de mens niet schuwde. Ik heb diverse boeken van hem gerecenseerd voor het Nederlands Dagblad, de laatste was van het boek ‘Zijn wij slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?’ (2016). Hier de volledige tekst van die recensie.
Zie ook mijn recensie van ‘De bonobo en de tien geboden‘ (2013).

De fabels van La Fontaine en de Fabeltjeskrant gebruiken dieren als spiegel voor de mens. ‘Dieren zijn precies als mensen’, is de mening van Meneer de Uil. Een mening waarin hij de Nederlandse gedragsbioloog Frans de Waal aan zijn zijde vindt. De Waal is gespecialiseerd in het gedrag van primaten, een vak dat hij leerde in Burgers Zoo. Inmiddels werkt hij sinds 1981 in de VS, al is hij sinds 2013 weer parttime verbonden aan de Universiteit Utrecht, zijn alma mater.

In een reeks boeken als ‘Chimpanseepolitiek’ of ‘De bonobo en de tien geboden’ heeft De Waal zijn – enigszins dwarse – mening gegeven, namelijk dat de grote apen in veel aspecten net zo handelen als mensen. Ze gaan bondgenootschappen aan om vooruit te komen op de sociale ladder, zijn niet vies van omkoping of intriges en denken soms ver vooruit. Maar ze kunnen ook medelijden hebben en zorgen voor oude of zieke soortgenoten. Empathie is hen niet vreemd, aldus De Waal.

Verder lezen →

Cellen uit vruchtwater kunnen behandeling aangeboren ziekten verbeteren

      Geen reacties op Cellen uit vruchtwater kunnen behandeling aangeboren ziekten verbeteren
Mattia Gerli en Paolo Di Coppi

Een internationaal team van wetenschappers is er in geslaagd om organoïden (mini-orgaantjes) te kweken van cellen uit vruchtwater. Deze organoïden bestaan uit de buitenste laag cellen (het epitheel) van de dunne darm, de longen en de nieren van een foetus. Ze kunnen ons meer leren over de ontwikkeling van deze organen tijdens de zwangerschap, en helpen bij het testen van behandelingen tegen aangeboren ziekten.

Het is zeer lastig om de ontwikkeling van organen tijdens de zwangerschap te bestuderen. Organoïden zijn eerder gemaakt met behulp van weefsel van overleden foetussen, maar dit is doorgaans alleen beschikbaar tot een zwangerschapsduur van 20 à 22 weken. Bovendien spelen er verschillende juridische en ethische zaken bij het gebruik hiervan. In een publicatie die op 4 maart verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Medicine beschrijven wetenschappers hoe zij stamcellen voor specifieke weefsels haalden uit vruchtwater. Dit kan tijdens zowat de hele zwangerschap. Via de organoïden die hiermee zijn gekweekt is het mogelijk de ontwikkeling van de organen van een foetus tijdens die periode te bestuderen.

Borstholte

Verder lezen →

Alabama geeft ingevroren embryo status van ongeboren kind

      Geen reacties op Alabama geeft ingevroren embryo status van ongeboren kind

Het hooggerechtshof van de Amerikaanse staat Alabama heeft een uitspraak gedaan die verstrekkende gevolgen kan hebben voor de vruchtbaarheidsbehandeling ivf. Een meerderheid van dit hof stelt dat onder de wet van deze staat een embryo dat ligt ingevroren bij een ivf-kliniek dezelfde status heeft als een ongeboren kind in de moederschoot.

De uitspraak is gedaan naar aanleiding van een rechtszaak die drie echtparen hadden aangespannen tegen een ivf-kliniek waar ze onder behandeling waren. Daar was een man de opslagruimte binnengegaan, waar hij enkele houders met embryo’s uit de vriezer haalde. Vervolgens liet hij ze vallen, wat de embryo’s niet overleefden. De ouders van de embryo’s spanden een zaak aan tegen de kliniek wegens ‘wrongful death of a minor’, maar een rechter oordeelde dat de ingevroren embryo’s geen persoon waren, maar een ‘bezit’.

Verder lezen →

Wat embryo-modellen vertellen over ons mens-zijn

      Geen reacties op Wat embryo-modellen vertellen over ons mens-zijn

‘Hoe kan een enkele cel, de bevruchte eicel, uitgroeien tot dat wonder van het leven – een baby?’ Ontwikkelingsbioloog Janet Rossant stelt die vraag in een fascinerend artikel dat recente ontwikkelingen in embryo-onderzoek samenvat, en binnenkort verschijnt in het tijdschrift Developmental Biology.

Antwoorden op die fundamentele vraag zullen ons meer vertellen over wat ons als mensen definieert. En hoewel de embryo’s van andere zoogdieren sterk lijken om die van ons zijn er toch ook veel verschillen. Die verschillen betekenen dat, hoewel we veel kunnen leren van de embryo’s van ‘modeldieren’ als vliegen of muizen, alleen het menselijke embryo ons het hele verhaal kan vertellen.

Verder lezen →