Klimaatnieuws 26 april: Meer mosselen, meer bosbranden en gevaarlijke bodemdaling

      Geen reacties op Klimaatnieuws 26 april: Meer mosselen, meer bosbranden en gevaarlijke bodemdaling

De mosselen voor de oostkust van de VS lijken zich aan te passen aan het warmere zeewater, wat goed nieuws is voor liefhebbers van clam chowder. Minder goed nieuws is dat veel Chinese steden door bodemdaling en zeespiegelstijging in problemen kunnen komen. Verder blijkt de relatie tussen klimaatverandering en bosbranden complex: het verdwijnen van sprokkelende vrouwen en herders speelt ook een rol, ontdekten antropologen.

Goed nieuws

Onderzoekers verzamelen mosselen | Foto Daphne Munroe

19-4 Surfmossel weer terug voor de kust van Virginia. De surfmossel, een belangrijk ingrediënt van de traditionele Amerikaanse soep clam chowder, verdween zo’n 25 jaar geleden uit de wateren voor de kust van Virginia, de meest zuidelijke plek waar de mossel voorkwam. De oorzaak was de stijgende temperatuur van het zeewater. Maar in 2021 kreeg zeebioloog Daphne Munroe een telefoontje van een kennis, die vertelde dat er weer volop mosselen waren te vinden. Munroe begon een onderzoek, en ontdekte dat er inderdaad een gezonde populatie was ontstaan, onder meer met een ondersoort die beter is aangepast aan warm water. Mogelijk heeft deze ondersoort zich vermengd met de traditionele surfmosselen. Het goede nieuws van de terugkeer van de surfmossel is beschreven in het tijdschrift Estuaries and Coasts. Zie ook dit nieuwsbericht van Rutgers University.

Verder lezen →

Nog meer nieuws over xenotransplantatie

      Geen reacties op Nog meer nieuws over xenotransplantatie

Na mijn eerdere bericht over een Richard Slayman die een varkensnier kreeg las ik in Wired dat op 12 april Lisa Pisano, een 54-jarige vrouw met hartfalen en nierproblemen, een kunsthart kreeg gevolgd door een varkensnier en -thymus. (bericht gaat verder onder de foto)

Foto Joe Carrotta, New York University Langone Health
Verder lezen →

Eerste geslaagde varkensnier-transplantatie bij patiënt

      Geen reacties op Eerste geslaagde varkensnier-transplantatie bij patiënt

Een Amerikaanse nierpatiënt, Richard Slayman, heeft op 16 maart een genetisch aangepaste varkensnier gekregen. Hoewel er in de eerste week een acute afstotingsreactie optrad, sloeg een behandeling van de afstoting aan en is hij begin april uit het ziekenhuis ontslagen. Slayman blijft wel onder scherpe controle van de artsen.

De nier is afkomstig van een genetisch aangepast varken. Bij het dier zijn in het DNA aanwezige virussen zoveel mogelijk verwijderd, en er zijn aanpassingen gemaakt die de afstoting moeten verminderen. Dit gebeurde door het Amerikaanse biotech bedrijf eGenesis. De genetische aanpassingen zijn bij één dier gemaakt, dat vervolgens is gekloond om meer ‘kopieën’ te maken.

Ethische vragen

Richard Slayman en partner Faren, samen met een deel van het medisch team. Foto Michelle Rose / Massachusetts General Hospital

In november 2023 schreef ik voor het Nederlands Dagblad een artikel over dit soort xenotransplantaties. Daarin komen ook de ethische vragen die dit soort medische behandelingen oproepen aan bod.

De Amerikaanse patiënt kreeg de nier omdat hij allerlei complicaties ondervond van nierdialyse (het ‘spoelen’ van het bloed). Daardoor liep hij een grote kans te overlijden. Zijn behandeling met een varkensnier maakt dus geen deel uit van een klinisch onderzoek dat kan uitmaken of xenotransplantaties kunnen werken. De artsen van het Massachusetts General Hospital, die de transplantatie uitvoerden, en eGenesis zijn wel in gesprek met de Amerikaanse medicijnregulator FDA over zo’n klinisch onderzoek.

Eerder overleden twee patiënten die een varkenshart hadden gekregen (van een ander bedrijf, Revivicor) binnen enkele weken, net als een andere nierpatiënt.

Bronnen: STAT news en NPR

Klimaatnieuws 19 april: een natuurlijke experiment, koud water en een wildlife corridor

      Geen reacties op Klimaatnieuws 19 april: een natuurlijke experiment, koud water en een wildlife corridor

Deze week een korte versie van mijn klimaatnieuws, aangezien ik een paar dagen er tussenuit ben. Volgende week verschijnt er weer een volledige aflevering van klimaatnieuws.

U.S. Department of Energy Atmospheric Radiation Measurement [ARM] user facility.

5-4 Natuurlijk experiment in de Amazone. Een groot deel van de Amazone regio bestaat uit relatief intact regenwoud. Maar middenin dat woud ligt de miljoenenstad Manaus. Tien jaar geleden begon het GoAmazon project, waarbij de invloed van de luchtvervuiling die de stad produceert nauwkeurig in kaart is gebracht. Na tien jaar maken onderzoekers de balans op in dit overzichtsartikel. Er is onder meer naar het ontstaan van aerosolen gekeken, waarbij bleek dat kleine organische moleculen uit de stad kunnen reageren met biologische moleculen uit het regenwoud. Dit leverde nieuwe inzichten op over de groei van aerosolen. Ook bleek dat stikstofoxiden uit Manaus het aantal aerosolen deed toenemen met 400 procent. Op deze manier is de stad een prachtig ‘natuurlijk experiment’ waarvan wetenschappers kunnen leren welke factoren meespelen bij luchtverontreiniging door menselijke activiteit.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 12 april: onverwachte gevolgen van opwarming

      Geen reacties op Klimaatnieuws 12 april: onverwachte gevolgen van opwarming

Klimaatverandering werkt soms op een onverwachte manier door. Wat te denken van combinaties van hitte en hoogwater in kustplaatsen? En wie kan bedenken waarom klimaatverandering planeetonderzoek moeilijker maakt, of zorgt voor meer beroertes? Je leest het in deze aflevering van mijn wekelijkse klimaatnieuws. (Nieuwsbrief gaat verder onder de foto)

Meteorieten zoeken op Antarctica | Foto José Jorquera, University of Santiago, Chile.

Goed nieuws

8-4 Grote verzekeraar stopt met fossiel. De Zurich Insurance Group stopt met het verzekeren van projecten voor winning van fossiele brandstof. Het bedrijf zal de grootste uitstoters van broeikasgassen onder haar klanten vragen om hun CO2 voetafdruk te verkleinen. Dit maakte het bedrijf bekend kort voor een aandeelhoudersvergadering op 10 april. Wereldwijd was Zurich afgelopen jaar in grootte de zevende verzekeraar van fossiele projecten, in 2020 stond het nog op de vierde plek. Een bestuurder van het bedrijf stelt dat nieuwe projecten om fossiele brandstof te vinden en te winnen niet meer nodig zijn voor de energietransitie. Het nieuwe besluit moet Zurich op koers houden om in 2050 netto geen broeikasgassen meer uit te stoten. Dit besluit geldt overigens alleen voor nieuwe projecten. Zie dit nieuwsbericht over het besluit van Zurich. De NGO Insure our Future, die lobby voert tegen het verzekeren van fossiele projecten, reageert positief op het bericht.

Verder lezen →

Klimaatnieuws 5 april: verticale windmolens, zuinige AI en vleessubsidies

      Geen reacties op Klimaatnieuws 5 april: verticale windmolens, zuinige AI en vleessubsidies

De maand maart heeft opnieuw warmterecords gebroken, en dat is geen goed nieuws. Gelukkig is er ook beter nieuws, zoals een efficiëntere manier om golfenergie af te tappen en een manier om verticale windmolens beter te laten werken (lees verder om te zien waarom dat goed is!). En het lijkt mogelijk om tegen lage kosten kooldioxide uit zeewater te halen – waarna de oceaan het weer uit de lucht haalt.

Goed nieuws

Aftappen van golfenergie | Beeld Adapted from ACS Energy Letters 

29-3 Efficiëntere manier om golfenergie af te tappen. Golven bevatten aardig wat energie, en ze zijn minder variabel dan wind of zon. Het aftappen van golfenergie is daarom aantrekkelijk, maar systemen die dit doen zijn nog erg inefficiënt. Chinese onderzoekers hebben nu een simpele manier gevonden om die efficiënte flink te verhogen. Om golfenergie te oogsten worden vaak buizen gebruikt met daarin een vloeistof die gaat klotsen door de golfbeweging, en een elektrode die de mechanische klots-energie omzet in stroom. De elektrode zit doorgaans in het midden van de buis, maar door deze te verplaatsen naar een uiteinde bleek de stroomproductie met een factor 2,4 toe te nemen. Dit resultaat is gepubliceerd in het tijdschrift ACS Energy Letters. 

Verder lezen →

Klimaatnieuws 29 maart: nuttige bosbranden, Britse wijn en uitgeputte bijen

      Geen reacties op Klimaatnieuws 29 maart: nuttige bosbranden, Britse wijn en uitgeputte bijen

Soms werken maatregelen averechts: bomen planten kan op sommige plekken de opwarming van de aarde juist vergroten, en het voorkomen van bosbranden kan juist meer verlies van bomen door brand tot gevolg hebben. En de effecten van klimaatverandering op wijnbouw kunnen ook sterk verschillen. Je leest het in deze aflevering van mijn klimaatnieuws. (onder de foto)

Goed nieuws

Beeld Universiteit van Nottingham

25-3 Nieuwe methode zet CO2 efficiënter om in methanol. Het broeikasgas kooldioxide kan een grondstof zijn voor nuttige stoffen. Maar het is lastig dit molecuul te laten reageren, vaak is daar veel energie voor nodig. Een internationaal team van wetenschappers heeft een katalysator ontwikkeld die het mogelijk maakt om CO2 met zonlicht efficiënt om te zetten in methanol. Zij gebruikten hiervoor koolstofnitride. Deze stof is uit zichzelf al een fotokatalysator, maar door het te verhitten ontstaat een nanostructuur waarmee het koolstofnitride al 44 keer beter werkt. Door vervolgens 1 milligram koper toe te voegen per gram koolstofnitride ging de efficiëntie nog eens een factor vier omhoog. Dit resultaat is een impuls voor verder onderzoek naar katalysatoren die CO2 met behulp van licht in nuttige verbindingen kunnen omzetten. De studie is gepubliceerd in het tijdschrift Sustainable Energy & Fuels. Zie ook dit nieuwsbericht van de universiteit van Nottingham (VK).

Verder lezen →

Klimaatnieuws 22 maart: Waterstof, doemscenario’s en een bonus video

      Geen reacties op Klimaatnieuws 22 maart: Waterstof, doemscenario’s en een bonus video

Het was eigenlijk mijn bedoeling om eens een ‘slecht nieuws’ editie te maken, omdat klimaatverandering steeds minder beheersbaar lijkt te worden. Maar een nieuw onderzoek naar communicatie over klimaatverandering laat zien dat dit niet de juiste manier is om mensen te activeren. Dus daarom weer een ‘gewone’ aflevering met goed en minder goed nieuws – en iets daar tussenin. En een bonus video!

Goed nieuws

Beeld universiteit van Surrey

15-3 Dubbelzijdig zonnepaneel levert goedkopere stroom. Onderzoekers van de universiteit van Surrey (VK) hebben met collega’s uit China een nieuwe combinatie van materialen gebruikt om een paneel te maken dat tegen een lagere kostprijs meer stroom kan dan gewone panelen. Dit blijkt uit labotoriumproeven met de panelen, gemaakt van perovskiet (een materiaal met een bijzondere kristalstructuur) en met aan beide zijden elektroden van koolstof nanobuisjes. Perovskiet wordt al langer bestudeerd als materiaal voor het maken van zonnepanelen, de efficiëntie waarmee het licht omzet in stroom is namelijk zeer groot. In het laboratorium produceert de combinatie 36 mWatt per vierkante centimeter, waarbij de achterkant bijna evenveel stroom produceert (97%) als de voorkant. Het nieuwe ontwerp is vorige week gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Een nieuwsbericht is te lezen bij de universiteit van Surrey.

Verder lezen →

Recensie Frans de Waal: Goed doen zit in de natuur

      Geen reacties op Recensie Frans de Waal: Goed doen zit in de natuur

Vorige week overleed primatoloog Frans de Waal. Hij is bekend geworden door zijn onderzoek naar het sociale gedrag van mensapen, waarbij hij het leggen van verbanden met de mens niet schuwde. Ik heb diverse boeken van hem gerecenseerd voor het Nederlands Dagblad. Naast mijn recensie van het boek ‘Zijn wij slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?‘ (2016) hier ook de volledige tekst over ‘De bonobo en de tien geboden’ (2013).

Dat evolutie alleen zelfzuchtig gedrag kan voortbrengen is niet juist. In een verfrissend genuanceerd boek laat apenonderzoeker Frans de Waal zien dat goed doen zeer natuurlijk is.

De drijvende kracht van evolutie is de overleving van de best aangepaste individuen. Daarom bestaat het beeld dat evolutie alleen zelfzuchtig gedrag kan voortbrengen, gericht op het verspreiden van de eigen genen. Als dieren (of mensen) iets doen voor een ander, is dat verkapt eigenbelang of een ‘vergissing’. De christelijke geneticus Francis Collins zet daar tegenover dat de mens een moreel wezen is en dat die ingebakken ‘morele wet’ een bewijs is voor een goede schepper.

Apenonderzoeker Frans de Waal kijkt al ruim veertig jaar naar chimpansees en bonobo’s (de kleinste mensapensoort). Hij heeft bijzondere staaltjes van altruïsme (onbaatzuchtigheid) gezien. En hij heeft de apen allerlei testen laten uitvoeren die aantonen hoe dicht hun morele opvattingen bij die van ons staan. Daarmee stelt hij prangende vragen aan zowel gelovigen als aan fanatieke atheïsten.

Verder lezen →

Recensie Frans de Waal: Dieren zijn slimmer dan wij denken

      Geen reacties op Recensie Frans de Waal: Dieren zijn slimmer dan wij denken

Vorige week overleed primatoloog Frans de Waal. Hij is bekend geworden door zijn onderzoek naar het sociale gedrag van mensapen, waarbij hij het leggen van verbanden met de mens niet schuwde. Ik heb diverse boeken van hem gerecenseerd voor het Nederlands Dagblad, de laatste was van het boek ‘Zijn wij slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?’ (2016). Hier de volledige tekst van die recensie.
Zie ook mijn recensie van ‘De bonobo en de tien geboden‘ (2013).

De fabels van La Fontaine en de Fabeltjeskrant gebruiken dieren als spiegel voor de mens. ‘Dieren zijn precies als mensen’, is de mening van Meneer de Uil. Een mening waarin hij de Nederlandse gedragsbioloog Frans de Waal aan zijn zijde vindt. De Waal is gespecialiseerd in het gedrag van primaten, een vak dat hij leerde in Burgers Zoo. Inmiddels werkt hij sinds 1981 in de VS, al is hij sinds 2013 weer parttime verbonden aan de Universiteit Utrecht, zijn alma mater.

In een reeks boeken als ‘Chimpanseepolitiek’ of ‘De bonobo en de tien geboden’ heeft De Waal zijn – enigszins dwarse – mening gegeven, namelijk dat de grote apen in veel aspecten net zo handelen als mensen. Ze gaan bondgenootschappen aan om vooruit te komen op de sociale ladder, zijn niet vies van omkoping of intriges en denken soms ver vooruit. Maar ze kunnen ook medelijden hebben en zorgen voor oude of zieke soortgenoten. Empathie is hen niet vreemd, aldus De Waal.

Verder lezen →